ब्रासिलिया, १२ जुन २०२४ – ब्राजिलको अमेजन वर्षावनमा वनोंन्मूलन दरमा भएको वृद्धि वातावरणविद्हरूका लागि ठूलो चिन्ताको विषय बनेको छ। हालै जारी गरिएका तथ्याङ्कअनुसार, विगत एक वर्षमा वनोंन्मूलनको दरमा २०% भन्दा बढी वृद्धि भएको छ। यसले जलवायु परिवर्तन, जैविक विविधताको क्षति, र स्वदेशी समुदायहरूको अस्तित्वमा गम्भीर खतराहरू निम्त्याएको छ।
ब्राजिलको राष्ट्रिय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संस्था (INPE) का अनुसार, २०२३ को मे महिनादेखि २०२४ को मे महिनासम्म १०,३६२ वर्ग किलोमिटर वन क्षेत्र फँडानी भएको छ। यो क्षेत्र लगभग लेबननको आकार बराबर हो। यसले अमेजनलाई विश्वको फोक्सो भनिन्छ र यसको विनाशले सम्पूर्ण पृथ्वीको पर्यावरणमा प्रतिकूल प्रभाव पार्न सक्छ।
वनोन्मूलनको मुख्य कारण कृषि विस्तार, अवैध काठकटानी, खनिज उत्खनन, र चरिचरानका लागि वनको फँडानी भएको बताइएको छ। विशेष गरी गाई पालन र सोयाबीन खेतीका लागि वन क्षेत्र फँडानी भइरहेको छ। यसले कार्बन डाइअक्साइडको उत्सर्जनमा वृद्धि गर्दै ग्लोबल वार्मिङलाई तीव्र बनाइरहेको छ।
ब्राजिलका पर्यावरणविद्हरूले वनोंन्मूलनको वृद्धिप्रति गहिरो चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। अमेजनको रक्षा गर्न क्रियाशील संस्थाहरूले सरकारको नीतिलाई दोष दिँदै तत्काल कदम चाल्न आह्वान गरेका छन्। ग्रीनपीस ब्राजिलका निर्देशक अन्ना पाउला रिबेरोले भने, “वनोन्मूलन दरमा भएको यो वृद्धि अत्यन्त खतरनाक छ। यदि यसलाई तुरुन्त रोकिएन भने, यसको दीर्घकालीन प्रभावले सम्पूर्ण पृथ्वीको पर्यावरणलाई अस्थिर बनाउन सक्छ।”
वनोन्मूलनले जैविक विविधतामा ठूलो असर पारिरहेको छ। अमेजन जंगलमा विश्वको १०% जीव प्रजातिहरू पाइन्छन्। यस क्षेत्रको विनाशले लाखौं प्रजातिहरूको विलोपनको खतरा निम्त्याएको छ। पर्यावरण संरक्षणका लागि काम गर्ने संस्था WWF का ब्राजिल प्रमुख मार्सेलो अद्राडेले भने, “अमेजनको जैविक विविधता विश्वकै लागि महत्त्वपूर्ण छ। यसको विनाशले केवल ब्राजिललाई मात्र होइन, सम्पूर्ण विश्वलाई असर पार्छ।”
स्वदेशी समुदायहरूले पनि वनोंन्मूलनको सीधा असर भोगिरहेका छन्। उनीहरूको परम्परागत भूमि गुम्दै जाँदा उनीहरूको जीवनशैली र संस्कृतिमा पनि गम्भीर असर परेको छ। स्वदेशी अधिकारकर्मी सोनिया ग्वाजाजाराले भने, “हाम्रो भूमि हाम्रो अस्तित्व हो। वनको विनाशले हाम्रो जीवनलाई प्रत्यक्ष रूपमा असर गरेको छ। हामीले हाम्रो भूमि र संस्कृति जोगाउनका लागि लड्नुपर्छ।”
ब्राजिल सरकारले वनोंन्मूलनलाई नियन्त्रणमा राख्नका लागि विभिन्न पहलहरू गरेका छन्, तर यी प्रयासहरू अपर्याप्त साबित भएका छन्। राष्ट्रपति लुइज इनासियो लुला दा सिल्भाले भनेका छन्, “हामीले वनोंन्मूलनलाई नियन्त्रण गर्नका लागि कडा कदम चालिरहेका छौं। तर, हाम्रो प्रयासलाई अझै तीव्र बनाउन आवश्यक छ। हामीले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको सहयोग पनि आवश्यक छ।”
वनोन्मूलन नियन्त्रणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले पनि सहयोगको प्रतिबद्धता जनाएका छन्। संयुक्त राष्ट्रसंघले ब्राजिललाई वित्तीय र प्राविधिक सहयोग पुर्याउने घोषणा गरेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भने, “अमेजनको रक्षा गर्नका लागि हामीले सबै उपलब्ध स्रोत र साधन प्रयोग गर्नेछौं। ब्राजिललाई हाम्रो पूर्ण समर्थन छ।”
युरोपेली संघले पनि ब्राजिलसँग सहकार्य गर्दै वनोंन्मूलनलाई नियन्त्रण गर्न विभिन्न परियोजनाहरू सुरु गरेको छ। यूरोपेली संघका विदेश नीति प्रमुख जोसेप बोरेलले भने, “हामीले अमेजनको संरक्षणका लागि ब्राजिलसँग मिलेर काम गर्न प्रतिबद्ध छौं। यो विश्वको वातावरणका लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण छ।”
वनोन्मूलनलाई रोक्नका लागि दीर्घकालीन समाधानका रूपमा दिगो कृषि अभ्यास, अवैध काठकटानी नियन्त्रण, र स्वदेशी समुदायहरूको अधिकार संरक्षण महत्त्वपूर्ण देखिन्छ। वन विज्ञ प्रोफेसर कार्लोस नोगेइरा भन्छन्, “हामीले दिगो विकासका मोडेलहरू अपनाउनुपर्छ। वनको संरक्षणसँगै आर्थिक विकास पनि सम्भव छ।”
अन्ततः, ब्राजिलको अमेजन वर्षावनको संरक्षण सम्पूर्ण पृथ्वीको वातावरणीय स्थिरताका लागि अत्यन्त महत्त्वपूर्ण छ। वनोंन्मूलनलाई तुरुन्त रोक्नका लागि ठोस कदम चाल्नु र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगको आवश्यकता स्पष्ट छ। यो संकटको समाधानले मात्र भविष्यका पुस्ताहरूलाई एक स्वस्थ र स्थिर वातावरण प्रदान गर्न सक्छ।